ιππόλυτος

I

Όνομα μυθολογικών προσώπων.

1. Γιος του Θησέα και της αμαζόνας Αντιόπης ή Ιππολύτης, ήρωας που θεοποιήθηκε στην Τροιζήνα, όπου τον ανέθρεψε ο παππούς του Πιτθέας. Ζούσε λατρεύοντας την Άρτεμη και κυνηγώντας. Η Αφροδίτη όμως ζήλεψε και έκανε τη μητριά του, Φαίδρα, να τον ερωτευτεί και να εξομολογηθεί τον έρωτά της στον I. Γεμάτος φρίκη, ο νέος την απέκρουσε. Η Φαίδρα τον συκοφάντησε στον Θησέα, λέγοντάς του πως δοκίμασε να την κατακτήσει. Αγανακτισμένος εκείνος ζήτησε να πέσει πάνω στον I. η οργή και η τιμωρία του Ποσειδώνα. Ενώ πήγαινε με άρμα στον δρόμο προς το Άργος, ο έφηβος είδε, στη στροφή της ακτής που βρισκόταν απέναντι στις Σκειρωνίδες Πέτρες, ένα άγριο τέρας, το οποίο είχε στείλει ο Ποσειδώνας. Με τα μουγκρητά του, τρόμαξε τα άλογα του I., που αφήνιασαν και αναποδογύρισαν το άρμα, με αποτέλεσμα ο νέος να σκοτωθεί. Η Φαίδρα, όταν έμαθε τον θάνατό του, αυτοκτόνησε και η Άρτεμη αποκάλυψε στον Θησέα την αθωότητα του νεκρού.

2. Γιος του Ροπάλου και εγγονός του Φαίστου, γιου του Ηρακλή. Διαδέχθηκε ως βασιλιάς της Σικυώνας τον Ζεύξιππο, γιο του Απόλλωνα και της νύμφης Συλλίδας. Η Αφροδίτη, επειδή θέλησε να τιμωρήσει τον Διομήδη, που την είχε πληγώσει στο μπράτσο στη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, έκανε τη γυναίκα του να αποκτήσει πολλούς εραστές, ενώ εκείνος απουσίαζε. Ανάμεσα στους εραστές αυτούς ήταν και ο I.

3. Βασιλιάς της Σικυώνας, ευνοούμενος του Απόλλωνα.

4. Πατέρας του Δηιφόβου από τις Αμύκλες. Αυτός εξάγνισε τον Ηρακλή, μετά τον φόνο του Ιφίτου.

5. Γίγας, που νικήθηκε από τον Ερμή, ο οποίος είχε κατορθώσει να γίνει αόρατος, φορώντας τον μανδύα του Άδη.

II

(; – Σαρδηνία 235; μ.Χ.).Εκκλησιαστικός συγγραφέας. Ήταν μαθητής του Ειρηναίου και φίλος του Ωριγένη. Ως πρεσβύτερος ήρθε σε σύγκρουση με τον επίσκοπο της Ρώμης Ζεφυρίvo (197-217) και με τον διάδοχό του, Κάλλιστο (217-222), τον οποίο θεωρούσε μαθητή του αιρετικού Κλεομένη. Η διαμάχη ανάμεσα στους δύο εκκλησιαστικούς άντρες, που εντοπιζόταν κυρίως σε ζητήματα δογματικά και ηθικά, χώρισε γρήγορα την εκκλησιαστική κοινότητα της Ρώμης σε δύο αντίθετες ομάδες και οδήγησε στην αναγνώριση του I. από τους οπαδούς του ως επισκόπου Ρώμης, προκαλώντας έτσι το λεγόμενο ιππολυτικό σχίσμα. Ο I. παρέμεινε στον παπικό θρόνο έως το 235, οπότε εξορίστηκε μαζί με τον άλλο επίσκοπο Ρώμης, Ποντιανό (230-235), στη Σαρδηνία. Αργότερα (237) τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στη Ρώμη και τοποθετήθηκαν στο κοιμητήριο κοντά στη Via Tiburtina. Το 1551 βρέθηκε στη Ρώμη ο μαρμάρινος θρόνος και το άγαλμά του, πάνω στο οποίο υπήρχαν χαραγμένα τα διάφορα έργα του. Μετά τον θάνατό του αγιοποιήθηκε. Η Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 30 Ιανουαρίου και η Δυτ. Καθολική στις 22 Αυγούστου.

Ο I. θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκκλησιαστικούς συγγραφείς. Τα έργα του μπορούν να διακριθούν σε: εξηγητικά (Υπόμνημα στον προφήτη Δανιήλ, Ερμηνεία στο Άσμα Ασμάτων, Ερμηνεία στις ευλογίες του Ιακώβ κ.ά.), δογματικά (Περί του Αντίχριστου, Περί της παντός ουσίας ή προς Έλληνας και προς Πλάτωνα ή και περί του παντός, Ιερά παράλληλα, Περί αναστάσεως κ.ά.), αντιαιρετικά(Κατά πασών αιρέσεων έλεγχος Φιλοσοφούμενα, Προς απάσας αιρέσεις Σύνταγμα κατά αιρέσεων, Κατά της Αρτέμωνος αιρέσεως, Υπέρ του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου και αποκαλύψεως, Αποδεικτική προς Ιουδαίους κ.ά.), κανονικά(Περί Χαρισμάτων αποστολική παράδοσις, Περί του Πάσχα κ.ά.), χρονογραφικά(Περί του Πάσχα, Χρονικών βίβλοι κ.ά.) και ομιλίες.

Το περιεχόμενο της διδασκαλίας του I. παρουσιάζει πολλά κοινά στοιχεία με το περιεχόμενο της διδασκαλίας των απολογητών. Ο I. δέχεται ότι ο Υιός του Θεού τελειώθηκε με την ενσάρκωσή του και κατανοεί το Άγιο Πνεύμα ως την απρόσωπη δύναμη της θείας χάρης, που δεν έχει συγκεκριμένη υπόσταση. Υποστηρίζει τη διάκριση ενδιάθετου και προφορικού λόγου και θεωρεί ως μοναδική πηγή γνώσης του Θεού την Αγία Γραφή. Σχετικά με την τριαδική φύση του Θεού διευκρινίζει ότι ο Πατήρ είναι «επί πάντων», ο Υιός «διά πάντων» και το Άγιο Πνεύμα «εν πάσιν». Ερμηνεύοντας την ύπαρξη του κακού στον κόσμο δέχεται ότι ο άνθρωπος πλάστηκε από τον Θεό αγαθός, αλλά εξαιτίας του προπατορικού αμαρτήματος έχασε την αρχική του αγνότητα. Γι’ αυτό και ο λόγος του Θεού αποκαλύφθηκε με ανθρώπινη μορφή, για να επαναφέρει τον άνθρωπο στον δρόμο της αρετής και του αληθινού Θεού. Τέλος, πιστεύει ότι οι ψυχές των ανθρώπων μετά τον θάνατό τους προγεύονται τα αγαθά ή την τιμωρία έως την ημέρα της τελικής κρίσης.

* * *

ἱππόλυτος, -ον (Α)

αυτός που λύνει τους ίππους, αυτός που αφήνει ελεύθερους τους ίππους.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ἱππ(ο)-* + -λυτος (< λύω), πρβλ. παρά-λυτος, φρεσσί-λυτος].